In sommige gevallen zijn bepaalde zaken voor contractspartijen zo belangrijk, dat zij willen dat het intreden daarvan directe invloed heeft op het (voort)bestaan van de overeenkomst. Partijen kunnen dan een opschortende of ontbindende voorwaarde overeenkomen.
De opschortende voorwaarde
In het geval van een opschortende voorwaarde komt de overeenkomst pas tot stand op het moment dat de betreffende voorwaarde intreedt. Tot dat tijdstip bestaat de overeenkomst niet. Eventuele handelingen die voorafgaand aan het intreden van de voorwaarde zijn uitgevoerd, zijn dan ook onverschuldigd verricht. Ter zake kan (terug)betaling of schadevergoeding gevorderd worden.
Opschortende voorwaarden bestaan in een grote verscheidenheid aan soorten en vormen. Het intreden kan buiten de wil of invloed van partijen zijn gelegen, maar ook juist van (één van) hen afhankelijk zijn. Van dit laatste is, bijvoorbeeld, sprake als het bestuur van een vennootschap een overeenkomst aangaat, onder de voorwaarde dat de Raad van Commissarissen daarmee akkoord gaat.
De ontbindende voorwaarde
Bij de ontbindende voorwaarde is de overeenkomst juist wel reeds tot stand gekomen, maar eindigt deze wanneer aan de voorwaarde wordt voldaan. Ook hier kan het intreden van de voorwaarde afhankelijk zijn van (één van) partijen, of juist buiten hun wil of invloedsfeer worden gelegd.
In veel gevallen zullen partijen afspreken dat de overeenkomst direct van rechtswege (automatisch, zonder dat enige aanvullende handeling nodig is) eindigt, zodra de voorwaarde intreedt. Partijen hebben echter contractsvrijheid. Zij kunnen dan ook overeenkomen dat voor de beëindiging een aanvullende handeling nodig is. Vaak moet dan een opzeggings- of ontbindingsverklaring worden toegestuurd aan de andere partij.
Een bekend voorbeeld van de ontbindende voorwaarde is het financieringsvoorbehoud dat is opgenomen in veel (standaard) overeenkomsten voor de koop van een woning of een appartement, waaronder het model van de NVM, Vereniging Eigen Huis en de Consumentenbond. De overeenkomst komt met het ondertekenen daarvan tot stand, maar kan worden ontbonden als de kopers de financiering niet geregeld krijgen. In dat geval moeten de kopers de ontbinding binnen de overeengekomen termijn inroepen.
Formuleer zuiver
De termen opschortende en ontbindende voorwaarde worden soms door elkaar gebruikt. Dit kan veel verwarring veroorzaken. Bij de opschortende voorwaarde, leidt vervulling ervan immers tot de totstandkoming van de overeenkomst, terwijl het intreden van de ontbindende voorwaarde juist tot beëindiging van de overeenkomst leidt. De rechter zal dan aan de hand van de bewoordingen van de overeenkomst en/of de handelingen van partijen moeten reconstrueren wat partijen beoogden. Het is dan ook verstandig om zuiver te formuleren.
